Twijfel je tussen een psycholoog, een gz-psycholoog of een klinisch psycholoog? Hier vind je helder het verschil in opleiding, bevoegdheden en vergoeding, hoe de verwijzing via de huisarts werkt en wanneer je voor wie kiest. We leggen ook uit wat BIG-registratie betekent, hoe de basis- en gespecialiseerde ggz zijn ingericht en wat er in België anders is, zodat je snel de juiste stap zet.
Kernverschil: psycholoog VS GZ-psycholoog
Onderstaande vergelijking laat in één oogopslag het kernverschil zien tussen een psycholoog en een GZ-psycholoog in Nederland: wat ze doen, hoe ze geregistreerd zijn en wanneer je welke kiest.
| Aspect | Psycholoog (niet-BIG) | GZ-psycholoog (BIG) |
|---|---|---|
| Opleiding en titelbescherming | WO-master Psychologie (of gelijkwaardig). Titel ‘psycholoog’ is niet wettelijk beschermd; soms keurmerk via NIP. | WO-master + 2-jarige postmaster GZ-opleiding (theorie + praktijk). Titel wettelijk beschermd onder de Wet BIG. |
| Registratie en toezicht | Geen BIG-registratie; eventuele vrijwillige NIP-registratie. Niet onder BIG-tuchtrecht. | BIG-geregistreerd; valt onder kwaliteits- en tuchtrecht en periodieke herregistratie-eisen. |
| Kernwerkzaamheden (wat doen ze) | Begeleiding, coaching en behandeling mogelijk; kan psychodiagnostiek doen, maar niet zelfstandig indiceren/declaren in verzekerde GGZ (werkt dan onder supervisie van een BIG-regiebehandelaar). | Stelt DSM-classificaties en indicaties, behandelt evidence-based; kan regiebehandelaar zijn in de generalistische basis-GGZ en, afhankelijk van instelling/diagnose, ook in de gespecialiseerde GGZ. |
| Toegang, setting en vergoeding | Direct toegankelijk; vaak particuliere praktijk, bedrijfszorg of jeugdzorg. Doorgaans geen vergoeding uit de basisverzekering (soms via aanvullende verzekering/werkgever); in verzekerde GGZ alleen via BIG-regiebehandelaar. | Meestal via verwijzing van de huisarts. Werkt in basis-GGZ/gespecialiseerde GGZ/ziekenhuis. Behandeling wordt uit de basisverzekering vergoed (eigen risico van toepassing; contractering kan invloed hebben op vergoeding). |
| Wanneer kies je (kort) | Bij milde klachten, stress/werk- of relatieproblemen, psycho-educatie of coaching; als je snel wilt starten en zelf (deels) wilt betalen. | Bij vermoeden van een psychische stoornis of wanneer je diagnostiek en behandeling binnen de verzekerde GGZ nodig hebt; bij complexere of terugkerende klachten. |
Kort samengevat: een psycholoog biedt laagdrempelige begeleiding, terwijl de GZ-psycholoog BIG-geregistreerd is en zelfstandig mag diagnosticeren en verzekerde behandeling mag leveren. Twijfel je? Overleg met je huisarts welke route en verwijzing passend is.
Als je hulp zoekt voor mentale klachten, wil je weten wat het verschil is tussen een psycholoog en een gz-psycholoog. Kort gezegd: elke gz-psycholoog is een psycholoog, maar niet elke psycholoog is gz-psycholoog. Een psycholoog heeft een universitaire master in psychologie en kan je helpen met gesprekken, testen en begeleiding in uiteenlopende settings. De titel “psycholoog” is in Nederland niet wettelijk beschermd binnen de zorg, waardoor kwaliteiten vooral via ervaring en beroepsverenigingen worden geborgd. Een gz-psycholoog (gezondheidszorgpsycholoog) heeft na de master een aanvullende, meerjarige postmaster-opleiding afgerond en is BIG-geregistreerd. Daardoor valt jouw behandeling onder het wettelijk tuchtrecht, wordt gewerkt volgens landelijk vastgestelde richtlijnen en kan een gz-psycholoog optreden als regiebehandelaar in de basis-ggz en, afhankelijk van de organisatie, in de gespecialiseerde ggz.
Voor jou betekent dit dat een gz-psycholoog bevoegd is om stoornissen te diagnosticeren volgens de DSM, een behandelplan te indiceren en verzekerde zorg te leveren wanneer je een verwijzing van de huisarts hebt. Een psycholoog zonder BIG kan je uitstekend ondersteunen bij bijvoorbeeld coaching, werkstress, rouw of relatievraagstukken, maar kan geen verzekerde ggz declareren en werkt meestal buiten de basisverzekering. Twijfel je wat je nodig hebt, kijk dan naar de ernst en duur van je klachten en of je vergoeding via je zorgverzekering wilt; dat bepaalt vaak of je beter bij een gz-psycholoog of bij een (niet-BIG) psycholoog begint.
Wat doet een psycholoog
Een psycholoog helpt je bij het begrijpen en veranderen van gedrag, gedachten en gevoelens. Je krijgt een intake waarin je klachten, doelen en achtergrond worden verkend. Vervolgens gebruikt de psycholoog wetenschappelijke methoden zoals gesprekstherapie, cognitieve technieken, mindfulness-oefeningen en waar nodig psychologische tests om je klachten in kaart te brengen. Je ontvangt psycho-educatie, praktische oefeningen en huiswerk om vaardigheden te trainen, bijvoorbeeld bij stress, piekeren, rouw of relatieproblemen.
Een psycholoog kan werken in de eerstelijnszorg, bij bedrijven, scholen of in een zelfstandige praktijk. In Nederland is de titel niet wettelijk beschermd; kwaliteit blijkt vaak uit opleiding, ervaring en eventuele registratie bij beroepsverenigingen. Zonder BIG-registratie levert een psycholoog doorgaans geen verzekerde ggz en is meestal geen regiebehandelaar.
Wat doet een GZ-psycholoog
Een gz-psycholoog is een gezondheidszorgpsycholoog: na de master volgt een meerjarige opleiding en BIG-registratie. In Nederland onderzoekt en diagnosticeert de gz-psycholoog psychische stoornissen volgens DSM, stelt samen met je een behandelplan op en treedt vaak op als regiebehandelaar in de basis-ggz en soms in de gespecialiseerde ggz. Je krijgt evidence-based behandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie, EMDR, ACT of schematherapie, en de voortgang wordt systematisch gemonitord.
De gz-psycholoog doet waar nodig psychodiagnostisch onderzoek (bijvoorbeeld persoonlijkheid, trauma, intelligentie, neuropsychologische functies), werkt nauw samen met huisarts, POH-ggz en psychiater, en kan doorverwijzen bij complexere zorg. Met een verwijzing valt de zorg meestal onder de basisverzekering; kwaliteit en beroepsnormen zijn geborgd via richtlijnen, supervisie en tuchtrecht.
Wanneer kies je welke
Kies een psycholoog als je laagdrempelig aan de slag wilt met milde tot matige klachten of met thema’s als stress, piekeren, rouw, perfectionisme, werkdruk of persoonlijke ontwikkeling. Je hebt meestal geen verwijzing nodig, de wachttijd is vaak korter en je kunt gericht kiezen voor iemand met ervaring in coaching of specifieke methoden. Kies een gz-psycholoog als je klachten ernstiger of langduriger zijn, als je vermoedt dat er sprake is van een psychische stoornis, of als je verzekerd wilt worden voor zorg via de basisverzekering.
Met een verwijzing van de huisarts kan een gz-psycholoog diagnosticeren, een behandelplan opstellen en regie voeren in de basis-ggz. Twijfel je, overleg dan met je huisarts of POH-ggz en check het BIG-register voor duidelijkheid.
[TIP] Tip: Controleer BIG-registratie voor vergoede diagnostiek en behandeling; anders coaching kiezen.
Opleiding, registratie en bevoegdheden
Een psycholoog heeft doorgaans een universitaire master in psychologie en werkt met wetenschappelijk onderbouwde methoden, maar in Nederland is de titel in de zorg niet wettelijk beschermd. Kwaliteit blijkt dan vooral uit opleiding, ervaring en eventuele aansluiting bij beroepsverenigingen. Een gz-psycholoog (gezondheidszorgpsycholoog) volgt na de master een meerjarige postmasteropleiding met intensieve supervisie en praktijkervaring, en is BIG-geregistreerd. Die registratie brengt wettelijk tuchtrecht, periodieke herregistratie en werken volgens richtlijnen en een kwaliteitsstatuut met zich mee. Hierdoor mag een gz-psycholoog officiële diagnostiek doen (bijvoorbeeld volgens DSM), indiceren welke zorg je nodig hebt, regie voeren over je behandeling in de basis-ggz en, afhankelijk van de instelling, betrokken zijn in de gespecialiseerde ggz.
Ook kan zorg via de basisverzekering worden gedeclareerd wanneer je een geldige verwijzing hebt. In België ligt dit iets anders: daar is de titel klinisch psycholoog beschermd en wettelijk erkend. Voor jou komt het neer op dit onderscheid: een psycholoog biedt hulp en begeleiding, een gz-psycholoog heeft daarnaast wettelijk geborgde bevoegdheden en verantwoordelijkheid in de verzekerde ggz.
Opleidingstrajecten in het kort
Je start meestal met een universitaire bachelor en master psychologie. Met die master kun je als psycholoog werken in uiteenlopende settings, vaak met stages en basistraining in diagnostiek en behandeling. Wil je gz-psycholoog worden, dan volg je na je master een tweejarige, duale postmasteropleiding: je werkt in de praktijk én volgt onderwijs, met intensieve werkbegeleiding en supervisie. Toelating vraagt een geschikte masterrichting, een opleidingsplek en een erkende praktijkopleider.
Na het afronden kun je je inschrijven in het BIG-register. Daarna kun je je verder specialiseren tot klinisch psycholoog of klinisch neuropsycholoog via een vierjarige vervolgopleiding. In België is het pad anders: daar leidt de master klinische psychologie, met bijkomende erkenning, tot de titel klinisch psycholoog; de functie gz-psycholoog bestaat daar niet.
BIG-registratie en kwaliteitsbewaking
Een gz-psycholoog is beschermd via de Wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg). Met een BIG-registratie weet je dat iemand een erkende opleiding heeft afgerond, valt onder tuchtrecht en werkt volgens landelijk vastgestelde richtlijnen en zorgstandaarden. Registratie is niet eenmalig: periodieke herregistratie vraagt aantoonbare werkervaring en bij- en nascholing, zodat kennis en vaardigheden up-to-date blijven.
In de ggz werkt een gz-psycholoog binnen een kwaliteitsstatuut, met systematische uitkomstmeting, intervisie en supervisie waar nodig. Daarnaast is er een klachten- en incidentenregeling volgens de Wkkgz en vindt samenwerking plaats met andere zorgverleners om de veiligheid en continuïteit van je behandeling te borgen. Je kunt de geldigheid van een registratie eenvoudig zelf controleren in het online BIG-register.
Zo controleer je een registratie
Wil je controleren of iemand echt als GZ-psycholoog geregistreerd staat? Zo pak je dat snel en betrouwbaar aan.
- Ga naar het online BIG-register en zoek op naam of BIG-nummer; controleer of de beroepsgroep “gezondheidszorgpsycholoog” vermeld staat, met registratiestatus “geldig” en een herregistratiedatum. De werkzame naam en soms de vestigingsplaats helpen je te checken of je de juiste persoon hebt.
- Let op: een GZ-psycholoog is niet hetzelfde als een klinisch psycholoog. “Klinisch psycholoog” is een apart specialisme (vervolgopleiding) en staat los van de basisregistratie als GZ-psycholoog.
- Twijfel je? Vraag om het BIG-nummer en, als je verzekerde zorg zoekt, ook naar de AGB-code en het actuele kwaliteitsstatuut van de behandelaar of praktijk.
Kom je er niet uit, neem dan contact op met de behandelaar of praktijk voor bevestiging. Een betrouwbare professional deelt deze gegevens zonder moeite.
Diagnose- en behandelsetting (basis-GGZ en gespecialiseerde GGZ)
In de basis-ggz kom je terecht bij een generalistisch team voor kortdurende, klachtgerichte behandeling van milde tot matige, niet-complexe stoornissen. Een gz-psycholoog stelt samen met je de DSM-diagnose, maakt de indicatie en voert of regisseert de behandeling, vaak met evidence-based methoden en duidelijke doelen. Worden je klachten ernstiger, complex, terugkerend of is er sprake van suïcidaliteit, persoonlijkheidsproblematiek of meerdere stoornissen tegelijk, dan is de gespecialiseerde ggz passend.
Daar werken gz-psychologen samen met onder meer klinisch psychologen en psychiaters; diagnostiek is verdiepend en behandeling intensiever en langer. Een niet-BIG-geregistreerde psycholoog kan buiten de verzekerde ggz behandelen of coachen, maar kan geen verzekerde zorg declareren en treedt niet op als regiebehandelaar.
[TIP] Tip: Controleer BIG-register; alleen gz-psychologen hebben wettelijk erkende bevoegdheden.
Toegang en vergoeding van zorg
Voor verzekerde ggz start je meestal bij de huisarts. Die kijkt samen met je wat passend is: korte begeleiding bij de POH-ggz (valt onder huisartsenzorg en gaat niet ten koste van je eigen risico) of een verwijzing naar een gz-psycholoog of klinisch psycholoog. Met zo’n verwijzing en een diagnose die onder de basisverzekering valt, wordt je behandeling doorgaans vergoed; je betaalt wel je eigen risico. Is je behandelaar gecontracteerd, dan vergoedt je verzekeraar meestal 100% van het tarief; bij niet-gecontracteerde zorg kan de vergoeding lager zijn en betaal je mogelijk een deel zelf, afhankelijk van je polis (natura of restitutie).
Ga je naar een psycholoog zonder BIG-registratie, dan valt dat meestal buiten de basisverzekering en betaal je zelf, tenzij je werkgever of een aanvullende verzekering iets vergoedt. Reken op wachttijden; informeer daarom bij meerdere aanbieders en vraag naar tijdelijke overbrugging, zoals online modules of groepsaanbod. Voor spoed of suïcidaliteit neem je direct contact op met je huisarts of de crisisdienst.
Vergoeding en eigen risico bij psychologische zorg
Met een geldige verwijzing en een diagnose die onder de basisverzekering valt, wordt zorg door een BIG-geregistreerde gz-psycholoog of klinisch psycholoog vergoed. Je betaalt wel je eigen risico, tenzij je dat dit jaar al hebt gebruikt. POH-ggz bij de huisarts valt onder huisartsenzorg en gaat niet ten koste van je eigen risico. Sinds het zorgprestatiemodel worden consulten per sessie gedeclareerd; de hoogte van je kosten hangt dus af van duur en type contact.
Bij gecontracteerde zorg vergoedt je verzekeraar doorgaans het volledige tarief (je eigen risico blijft gelden). Bij niet-gecontracteerde zorg is de vergoeding lager bij een naturapolis en meestal volledig bij een restitutiepolis. Zonder BIG-registratie of zonder verwijzing betaal je meestal zelf. Check altijd je polis en contractering.
Verwijzing via de huisarts en wachttijden
De route naar psychologische zorg en de wachttijden verschillen per land en type zorg. Hieronder zie je wat dit betekent voor doorverwijzing en toegang.
- Nederland: voor verzekerde ggz heb je meestal een verwijzing van de huisarts nodig waarop staat of basis-ggz of gespecialiseerde ggz passend is; je kunt vaak eerst terecht bij de POH-ggz (zonder eigen risico). Na verwijzing volgt een intake en start je behandeling zodra er plaats is, meestal bij een (GZ-)psycholoog of team met BIG-registratie.
- Wachttijden: die variëren per regio en aanbieder, en de Treeknormen voor intake en start worden geregeld overschreden. Tips: bel je zorgverzekeraar voor zorgbemiddeling, meld je bij meerdere praktijken aan en vraag om overbruggingsaanbod zoals e-health of groepsbehandeling.
- België: je kunt vaak rechtstreeks terecht bij een klinisch psycholoog, zonder verwijzing; wachttijden verschillen per netwerk en regio.
Kijk bij aanmelding altijd naar actuele wachttijden en opties voor tijdelijke ondersteuning. Zo kom je sneller op de juiste plek voor jouw zorgvraag.
[TIP] Tip: Kies een BIG-geregistreerde GZ-psycholoog voor vergoeding uit de basisverzekering.
GZ-psycholoog versus klinisch psycholoog
In Nederland is een gz-psycholoog een BIG-geregistreerd basisberoep: je krijgt diagnostiek en behandeling volgens richtlijnen, vaak in de basis-ggz en soms in de gespecialiseerde ggz, met de gz-psycholoog als regiebehandelaar waar passend. Een klinisch psycholoog is een BIG-erkend specialist die na de gz-opleiding een vierjarige vervolgopleiding afrondt. Die extra scholing en ervaring richten zich op complexe problematiek, comorbiditeit, persoonlijkheidsstoornissen en langdurige of intensieve trajecten. Een klinisch psycholoog voert verdiepende diagnostiek uit, stelt behandelbeleid op, geeft vaak inhoudelijke leiding aan teams en wordt ingeschakeld voor consultatie of second opinions; veel klinisch psychologen bieden ook psychotherapie, al is dat formeel een aparte titel.
Waar kies je voor? Bij milde tot matige, minder complexe klachten is een gz-psycholoog meestal een prima start. Spelen er langdurige of ingewikkelde problemen, dan is een klinisch psycholoog vaak het meest passend. In België werkt het anders: daar is “klinisch psycholoog” de beschermde basistitel en bestaat de functie gz-psycholoog niet. Je let daar vooral op erkenning, ervaring en eventuele extra specialisaties. Zo houd je je keuze simpel: in Nederland is de gz-psycholoog de basis en de klinisch psycholoog de specialist; in België is de klinisch psycholoog de norm.
Verschillen in Nederland (basisberoep VS specialisme)
In Nederland is de gz-psycholoog het BIG-geregistreerde basisberoep in de ggz. Je kunt er terecht voor diagnostiek volgens DSM, indicatiestelling en evidence-based behandeling; de gz-psycholoog is vaak regiebehandelaar in de basis-ggz en soms in de gespecialiseerde ggz. De klinisch psycholoog is een BIG-erkend specialist die na de gz-opleiding een vierjarige vervolgopleiding afrondt. Die extra scholing richt zich op complexe en langdurige problematiek, comorbiditeit en behandelbeleid.
Een klinisch psycholoog doet verdiepende diagnostiek, stuurt vaak teams aan, bewaakt kwaliteit en wordt ingeschakeld bij consultatie of second opinions. Bevoegdheden overlappen, maar de klinisch psycholoog werkt meer op het snijvlak van complexe zorg en inhoudelijke leiding. Beide vallen bij een geldige verwijzing onder de basisverzekering; “psychotherapeut” is een aparte specialistentitel.
Hoe dit zit in België
In België ga je naar een klinisch psycholoog; die titel is wettelijk beschermd en vereist een master klinische psychologie plus een officiële erkenning (visum/erkenning via FOD Volksgezondheid). De functie gz-psycholoog zoals in Nederland bestaat er niet. Je kunt doorgaans rechtstreeks terecht zonder verwijzing, al kan je huisarts wel meedenken en doorsturen. Voor terugbetaling werken veel klinisch psychologen binnen regionale netwerken voor eerstelijnspsychologische zorg, met een beperkte eigen bijdrage per sessie en vaak een maximum aantal gesubsidieerde consulten per jaar.
Buiten deze netwerken betaal je meestal zelf of kun je een (gedeeltelijke) tussenkomst van je aanvullende verzekering krijgen. De focus ligt op “stepped care”: kortdurende hulp in de eerste lijn en intensievere zorg in gespecialiseerde teams wanneer je problematiek complexer is. Zo kies je in België vooral op erkenning, ervaring en netwerkdeelname.
Rol bij complexere zorg en doorverwijzing
Bij complexere klachten zorgt een gz-psycholoog voor heldere triage en regie. Merk je dat er sprake is van terugkerende depressies, ernstige angst, persoonlijkheidsproblematiek, trauma, verslaving of suïcidaliteit, dan bespreekt de gz-psycholoog met je welke zorglaag past en schakelt waar nodig op naar de gespecialiseerde ggz. Vaak gebeurt dit via een multidisciplinair overleg met bijvoorbeeld een klinisch psycholoog en een psychiater, zodat diagnostiek wordt verdiept en het behandelbeleid goed is afgestemd.
Je krijgt hulp bij de verwijzing, inclusief een onderbouwde samenvatting voor de nieuwe aanbieder, zodat je niet opnieuw hoeft te beginnen. In de gespecialiseerde setting blijft de klinisch psycholoog vaak inhoudelijk aan het stuur en kan een psychiater medicatiebeleid overnemen. Zo stroom je tijdig door naar passende, intensievere zorg.
Veelgestelde vragen over verschil psycholoog en gz psycholoog
Wat is het belangrijkste om te weten over verschil psycholoog en gz psycholoog?
Een psycholoog heeft een universitaire master psychologie en werkt vaak coachend of begeleidend. Een GZ-psycholoog heeft een postmaster, is BIG-geregistreerd, mag DSM-diagnoses stellen en evidence-based behandelen binnen verzekerde (basis- of gespecialiseerde) GGZ.
Hoe begin je het beste met verschil psycholoog en gz psycholoog?
Begin bij je huisarts: bespreek klachten en doelen, vraag om een verwijzing naar basis- of gespecialiseerde GGZ. Controleer BIG-registratie, specialisatie en wachttijd, informeer naar vergoeding en eigen risico, en kies een behandelaar die past.
Wat zijn veelgemaakte fouten bij verschil psycholoog en gz psycholoog?
Veelgemaakte fouten: aannemen dat elke psycholoog vergoede zorg levert, BIG-registratie niet controleren, GZ- met klinisch psycholoog verwarren, alleen op nabijheid kiezen, wachttijden onderschatten, intake overslaan, en coaching of relatietherapie ten onrechte als verzekerde zorg verwachten.
